Οι δυσκολίες μπορεί να είναι ειδικής φύσεως και παρουσιάζονται σε παιδιά με φυσιολογική ή και ανώτερη νοημοσύνη, που έχουν λάβει ερεθίσματα και έχουν παρακολουθήσει απρόσκοπτα τη σχολική διαδικασία, ωστόσο παρουσιάζουν σοβαρή απόκλιση μεταξύ των νοητικών τους ικανοτήτων και της σχολικής τους επίδοσης. Οι Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες είναι εγγενείς διαταραχές που αναφέρονται στην επεξεργασία ερεθισμάτων και πληροφοριών που δέχεται το παιδί και εκδηλώνονται με δυσκολίες στην πρόσκτηση και τη χρήση των ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού και μαθηματικών ικανοτήτων.

• Δυσλεξία. Το παιδί παρουσιάζει σημαντική απόκλιση στην αναγνωστική του ικανότητα και την κατανόηση του από αυτό που θα αναμενόταν για την χρονολογική του ηλικία και τη σχολική του τάξη. Δυσκολεύεται στην αποκωδικοποίηση του γραπτού και του προφορικού λόγου.
• Διαταραχή γραπτής έκφρασης, δυσγραφία-δυσορθογραφία. Η δυσκολία αναφέρεται στην αδυναμία του παιδιού να συνθέσει γραπτό κείμενο. Έτσι παρατηρούνται λάθη γραμματικής και τονισμού, ορθογραφικά λάθη (δυσορθογραφία) ή άσχημο γράψιμο (δυσγραφία).
• Δυσκολίες μαθηματικού λόγου. Σε αυτή την κατηγορία εμπίπτουν δυσκολίες που αναφέρονται στην αναγνώριση αριθμών και μαθηματικών συμβόλων, στην απομνημόνευση της προπαίδειας, στην κατανόηση αφηρημένων μαθηματικών εννοιών και στην επίλυση μαθηματικών προβλημάτων.

Οι ΕΜΔ μπορεί να υπάρχουν όλες μαζί ή και ξεχωριστά. Συνήθως η διαταραχή γραπτού λόγου συνοδεύει τη δυσλεξία. Οι δυσκολίες αυτές τις περισσότερες φορές ανιχνεύονται μετά την ένταξη του ατόμου στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Βασικά χαρακτηριστικά

Χαρακτηριστικά (αναπτυξιακού τύπου) που προηγούνται των ΜΔ

Εύκολη διάσπαση προσοχής και συγκέντρωσης

• Υπερκινητικότητα
• Αναπτυξιακή διαταραχή λόγου και ομιλίας
• Οπτικο-αντιληπτικές δυσκολίες (αντιστροφές γραμμάτων, δυσκολία διάκρισης δεξιού-αριστερού, χαμηλός οπτικοκινητικός συντονισμός)
• Ακουστικο-αντιληπτικές δυσκολίες (δυσκολία διάκρισης διαφορών σε ήχους)
• Αντιληπτικο-κινητικές δυσκολίες (προβλήματα συντονισμού και προσανατολισμού, αδεξιότητα)

Αναφορικά με τις ΜΔ τα πιο συχνά συμπτώματα είναι:

• διάσπαση προσοχής
• φτωχή μνήμη (αποστήθιση, απομνημόνευση πληροφοριών, άμεση εκτελεστική και μακροπρόθεσμη μνήμη)
• δυσκολία στο να ακολουθεί οδηγίες
• δυσκολία στο να ξεχωρίζει μεταξύ τους τα γράμματα, τους αριθμούς, και τους ήχους
• περιορισμένη αναγνωστική ικανότητα
• προβλήματα στον οπτικο-κινητικό συντονισμό
• δυσκολία στη σειροθέτηση (π.χ. ακολουθία των ημερών της εβδομάδας, των μηνών του χρόνου, κ.λ.π.)
• αποδιοργάνωσηκαι πολλά άλλα προβλήματα που μπορεί να το επηρεάζουν.

Ένας πιο εκτεταμένος κατάλογος δυσκολιών περιλαμβάνει:

• Συλλαβική ανάγνωση
• Επίπεδος ρυθμός ανάγνωσης
• Κάνει αντικαταστάσεις, παραλήψεις, αντιστροφές, προσθέσεις
• Δεν αξιοποιεί σημεία στίξης
• Χάνει τη σειρά του καθώς διαβάζει ένα κείμενο
• Δυσκολεύεται στην κατανόηση και επεξεργασία αυτών που ακούει η/και διαβάζει
• Δυσκολεύεται στο σχηματισμό των γραμμάτων
• Δεν κρατάει αποστάσεις μεταξύ γραμμάτων/λέξεων
• Κάνει επανειλημμένα ορθογραφικά λάθη
• Χρησιμοποιεί απλοϊκό λεξιλόγιο ή να χρησιμοποιήσει τις κατάλληλες λέξεις
• Δυσκολία στη γραπτή επεξεργασία ιδεών ή/και κεκτημένων γνώσεων (προβλήματα στη δομή, σύνταξη και διατύπωση του γραπτού λόγου)
• Δεν γίνεται κατανοητό αυτό που γράφει
• Δεν ανταποκρίνεται στο θέμα
• Παρουσιάζει δυσχέρεια στην κατανόηση χωρο-χρονικών εννοιών
• Παρουσιάζει δυσχέρεια στην κατανόηση ή στην ονομασία μαθηματικών όρων, πράξεων ή/και αριθμητικών εννοιών
• Δυσκολεύεται να αναγνωρίσει ή να αναγνώσει αριθμητικά σύμβολα στην μνήμη
• Δυσκολεύεται στις ακολουθίες αριθμών ή/και των μαθηματικών βημάτων
• Παρουσιάζει χαμηλή σχολική επίδοση που δεν αντανακλά τις πραγματικές ικανότητες του παιδιού
• Παρουσιάζει χαμηλή επίδοση σε εξετάσεις, διαγωνίσματα και σχολικές δοκιμασίες όπου το παιδί καλείται να λειτουργήσει κάτω από αγχωτικές συνθήκες και περιορισμένα χρονικά όρια

Χαρακτηριστικά (σε επίπεδο συμπεριφοράς)

• Παρορμητικότητα
• Δεν μπορεί να οργανώσει εύκολα τον χρόνο του και να συντονίσει τις ενέργειές του για την επίτευξη κάποιου στόχου
• Δυσκολεύεται να πειθαρχήσει
• Μπορεί να λέει κάτι και να εννοεί κάτι άλλο
• Δεν προσαρμόζεται όταν απαιτείται αλλαγή
• Ανώριμη ομιλία
• Δεν μπορεί να ακολουθήσει οδηγίες που προέρχονται από διαφορετικές πηγές
• Εύκολα ξεχνάει
• Έχει δυσκολία στο να οριοθετηθεί χρονικά
• Έχει πρόβλημα στο να ονομάσει οικεία/γνώριμα πρόσωπα και πράγματα
• Έχει δυσκολία στο να προφέρει λέξεις
• Δυσκολεύεται να κατανοήσει λέξεις ή έννοιες

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η σωστή διαγνωστική προσέγγιση πρέπει να είναι διαφορική, δηλαδή με την συμμετοχή διαφόρων ειδικοτήτων, διότι απαιτείται η διερεύνηση πολλών παραγόντων:

• Το οικογενειακό περιβάλλον
• Το νοητικό δυναμικό του παιδιού
• Η συναισθηματική/ψυχιατρική κατάσταση του παιδιού
• Η γλωσσική εξέλιξη
• Το μαθησιακό προφίλ του παιδιού

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες, εκτός από την σχολική αποτυχία, δημιουργούν πολύ συχνά και δευτερογενή ψυχολογικά προβλήματα:

• Χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση
• Απομόνωση και περιθωριοποίηση από την ομάδα των συνομηλίκων
• Αρνητική εικόνα εαυτού
• Συναισθηματικές διαταραχές
• Προβληματική συμπεριφορά

Η προτεινόμενη αντιμετώπιση στις ΜΔ εξαρτάται από τα ευρήματα της αξιολογικής και διαγνωστικής διαδικασίας. Ανάλογα τα αποτελέσματα, καταρτίζεται πρόγραμμα εξατομικευμένης παρέμβασης καθώς το παιδί μπορεί να χρήζει βοήθειας από ειδικό εκπαιδευτικό, από λογοπεδικό, από ψυχολόγο/ψυχίατρο ή να χρειάζεται περισσότερο μια παιδαγωγική ενίσχυση.

Η αντιμετώπιση των ΜΔ έχει διπλό στόχο αποβλέποντας τόσο στην μαθησιακή βοήθεια όσο και στην ψυχολογική στήριξη τόσο του παιδιού όσο και της οικογένειας.